Mỗi giây đều trở nên rất ý nghĩa trong việc ngăn ngừa tổn thương não và cứu sống bệnh nhân điều trị nhồi máu não. Nhồi máu não (Acute Ischemic Stroke) hay còn gọi là đột quỵ thiếu máu não cục bộ cấp tính là tình trạng do huyết khối hoặc động mạch não bị tắc nghẽn, dẫn đến máu không thể lưu thông đến một vài khu vực trong não và làm mất đi các chức năng thần kinh quan trọng.
Vậy phác đồ điều trị nhồi máu não là như thế nào? Phác đồ điều trị nhồi máu não Bộ Y Tế thì sao? Tất cả những thông tin liên quan đến bệnh nhồi máu não và cách điều trị sẽ được nêu rõ trong bài viết bên dưới.
1. Những phương pháp điều trị nhồi máu não hiện nay
Phương pháp điều trị nhồi máu não hiện nay có hai phương pháp cấp cứu được sử dụng nhiều nhất là tiêm thuốc tiêu sợi huyết và phẫu thuật lấy huyết khối. Sau đây là những thông tin chi tiết về hai phương pháp này
Tiêm thuốc tiêu sợi huyết
Đây là phương pháp tiêm thuốc vào vị trí huyết khối, với nhiều nghiên cứu chứng minh về tỷ lệ hồi phục lâm sàng trong điều trị nhồi máu não cấp. Thuốc tiêu sợi huyết giúp làm tan cục máu đông dẫn đến tắc mạch máu, từ đó, đường dẫn được lưu thông, hạn chế vùng bị nhồi máu mở rộng và giảm thiểu mức độ thiếu hụt thần kinh.
Thuốc tiêu sợi huyết thường dùng là Alteplase (IV rtPA) với nhiều nghiên cứu chứng minh là có thể cứu sống và giảm thiểu tình trạng tàn tật khi được sử dụng kịp thời. Tuy nhiên, hạn chế của phương pháp này là thời gian điều trị hạn hẹp, dưới 4.5 giờ kể từ khi khởi phát. Trong khoảng thời gian ngắn này, bệnh nhân phải được chẩn đoán, vận chuyển đến đơn vị chuyên khoa, kiểm tra và điều trị.
Phẫu thuật lấy huyết khối
Phương pháp phẫu thuật lấy huyết khối cơ học giúp loại bỏ trực tiếp các cục máu đông gây tắc nghẽn từ các động mạch trong não, bằng cách đưa một thiết bị lấy cục máu đông qua ống thông nội mạch và kéo ra khỏi cơ thể. Từ đó, mạch dẫn được lưu thông, khôi phục lưu lượng máu và giảm thiểu tổn thương mô.
Ưu điểm của phương pháp này so với tiêm thuốc tiêu sợi huyết là cho hiệu quả lâm sàng cao hơn, thời gian điều trị lớn hơn (có thể lên đến 24 giờ) và có thể thực hiện được ở những bệnh nhân có một số chống chỉ định với thuốc tiêu sợi huyết. Sau đây là các loại dụng cụ đang được sử dụng trong nhồi máu não điều trị bao gồm:
- Hệ thống hút huyết khối: Penumbra
- Dụng cụ kéo huyết khối: Merci
- Dụng cụ mở lại dòng chảy và kéo huyết khối: Solitaire
2. Phác đồ điều trị nhồi máu não của Bộ Y Tế
Nhồi máu não phác đồ điều trị của Bộ Y Tế thường sẽ gồm các bước sau:
Đánh giá tình trạng hô hấp, tuần hoàn
- Đánh giá đường thở, hô hấp và tuần hoàn theo các bước ABC (A: airway, B: breathing, C: circulation)
- Ổn định tình trạng người bệnh.
- Hoàn thành chẩn đoán và đánh giá ban đầu, bao gồm chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm cận lâm sàng càng nhanh càng tốt (thường không quá 60 phút sau khi tiếp nhận bệnh nhân).
Bổ sung oxy
Chỉ định thở oxy qua sonde mũi với cung lượng thấp khoảng 2l/phút khi bệnh nhân khó thở, da niêm mạc xanh tái, tím hoặc độ bão hòa oxy SaO2 <95.
Kiểm soát đường máu
Xét nghiệm đường máu mao mạch khi tiếp nhận cấp cứu và có thể tiêm truyền tĩnh mạch 50ml glucose ưu trương nếu nghi ngờ hạ đường huyết.
Kiểm soát huyết áp
Nếu bệnh nhân có chỉ định điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch:
- Hạ HA tâm thu < 185 mmHg và HA tâm trương < 110 mmHg trước khi dùng thuốc tiêu sợi huyết
- Duy trì HA <180/105 mmHg trong 24h đầu tiên sau khi điều trị bằng thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch
Nếu bệnh nhân không có chỉ định dùng thuốc tiêu sợi huyết
- Nếu HA <= 220/110 mmHg: Bắt đầu điều trị hoặc điều trị lại trong thời gian 48-72h hoặc sau khi ổn định những triệu chứng thần kinh
- Nếu HA > 220/110 mmHg: giảm 15% số đo HA trong 24h đầu tiên
Bắt đầu điều trị
- Tái tưới máu bằng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch: Chỉ định trong trường hợp nhồi máu não được điều trị từ 3 – 5 giờ đầu kể từ khi khởi phát. Không dùng trên bệnh nhân quá nặng hay có dấu hiệu xuất huyết, rối loạn đông máu.
- Phương pháp cắt huyết khối cơ học: Chỉ định trong trường hợp nhồi máu não được điều trị từ 6 đến 24 giờ ở một số bệnh nhân phù hợp các tiêu chuẩn lựa chọ
Điều trị với thuốc kháng kết tập tiểu cầu
Các hướng dẫn của AHA/ASA khuyến cáo uống aspirin 81 – 325 mg trong vòng 24 – 48h kể từ khi bắt đầu nhồi máu não.
>> Xem thêm: Thuốc nhồi máu não: Những lưu ý khi sử dụng
Kiểm soát thân nhiệt
Thân nhiệt thường xuyên tăng có thể làm tăng tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân nhồi máu não.
- Nếu bệnh nhân sốt > 38°C thì dùng acetaminophen (đường uống hoặc viên đặt hậu môn).
- Nếu bệnh nhân không uống được hoặc không có acetaminophen đặt trực tràng thì dùng Paracetamol truyền tĩnh mạ
Chống phù não
Phù não thường xảy ra vào khoảng 72 – 96 giờ sau khi khởi phát các triệu chứng nhồi máu não. Các phương pháp làm giảm phù não:
- Truyền dung dịch Manitol ngắt quãng.
- Phẫu thuật mở sọ giảm áp với những bệnh nhân bị nhồi máu lớn có phù não đe dọa tính mạng.
Chống động kinh
Động kinh xảy ra ở 2 -23% bệnh nhân trong những ngày đầu tiên sau khi bị đột quỵ. Thường là động kinh cục bộ, nhưng cũng có thể là những cơn toàn thể. Mặc dù điều trị dự phòng tiên phát cơn động kinh sau đột quỵ không có chỉ định, nhưng nên ngăn ngừa các cơn động kinh tiếp theo bằng thuốc chống động kinh.
Thuốc chống đông máu và dự phòng huyết khối
Thường dùng Enoxaparin với liều điều trị là 1mg/kg/12h trong trường hợp chức năng thận bình thường. Liều dự phòng huyết khối tĩnh mạch chi dưới của Enoxaparin là 40mg/24h.
Xoa bóp chi dưới bắt đầu trong 3 ngày đầu nằm viện giảm được nguy cơ bị huyết khối tĩnh mạch sâu ở bệnh nhân nằm lâu do đột quỵ cấp tính
Bảo vệ tế bào thần kinh
Lý do căn bản của việc sử dụng các thuốc bảo vệ thần kinh là làm giảm giải phóng các chất dẫn truyền thần kinh bị kích thích bởi các tế bào thần kinh ở vùng não thiếu máu để tăng cường khả năng sống sót của các tế bào thần kinh này. Tuy nhiên, cần nhiểu nghiên cứu hơn trong việc sử dụng loại thuốc này.
3. Có thể phòng tránh nhồi máu não bằng những cách nào?
Phòng ngừa nhồi máu não là phòng ngừa những nguy cơ có thể dẫn đến nhồi máu não. Một số biện pháp sau có thể được sử dụng:
- Tập thể dục: Tập thể dục thường xuyên cũng có thể giúp giảm cholesterol và giữ cho huyết áp khỏe mạ
- Cắt giảm rượu bia: Uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến huyết áp cao và gây ra nhịp tim không đều (rung nhĩ) , cả hai đều có thể làm tăng nguy cơ bị đột quỵ.
- Bỏ thuốc lá: Hút thuốc làm tăng đáng kể nguy cơ bị đột quỵ, do thuốc lá làm thu hẹp động mạch và làm cho máu có nhiều khả năng đông máu hơn.
- Chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng: ít chất béo nhiều chất xơ, đặc biệt là không ăn thức ăn có nhiều muối và thức ăn chế biến sẵn.
- Kiểm soát bệnh nền: uống thuốc đầy đủ và tuân các hướng dẫn điều trị của bác sĩ về các bệnh nền như cao huyết áp, cholesterol cao,… cũng góp phần làm giảm nguy cơ bị đột quỵ.
- Bổ sung các sản phẩm chứa hoạt chất bổ não: Ginkgo biloba chiết xuất từ cây Bạch quả để nuôi dưỡng não bộ tốt hơn. Có thể tham khảo Ginkgo biloba phytosome với công nghệ bào chế từ Ý giúp tăng sinh khả dụng, hỗ trợ điều trị di chứng tai biến mạch máu não.
>> Xem thêm: Bệnh nhân nhồi máu não nên ăn gì và kiêng gì?
Hy vọng bài viết trên đã giải đáp tất cả những thắc mắc về điều trị nhồi máu não.
Có thể bạn quan tâm:
Đột quỵ và nhồi máu cơ tim khác nhau như thế nào?
Bài tập đứng 1 chân kiểm tra đột quỵ trong 20 giây!
Nguồn tham khảo:
Acute Ischemic Stroke
https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMcp1917030
Acute Ischemic Stroke
Ischemic Stroke
https://emedicine.medscape.com/article/1916852-overview
Mechanical thrombectomy devices for treatment of stroke
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3613201/
Prevention – Stroke